Lizi Behmoaras ile Sözlü Tarih Görüşmesi

Lizi Behmoaras ile Sözlü Tarih Görüşmesi

(1950, Şişli)

“Yaşanan deneyimlerin de ışığıyla 15 Temmuz darbe girişimini bütün kimliğimizle reddettik.”

Seferad Yahudisi bir aileye mensup olarak Şişli’de dünyaya gelir Lizi Behmoaras. Ailesi Kodaman Caddesi üzerinde 3 katlı sobalı bir apartmanda oturmaktadır. Şişli’deki apartman anneannesinin tarafına ait bir aile apartmanıdır. Evlenmeden önce sahip olduğu Katalan soyadından hareketle ailesinin İspanya’nın Katalonya bölgesinden geldiğini tahmin etmektedir. Babasının ailesinin Bulgaristan üzerinden Trabzon’a geldiklerini dinler. Oradan Tokat’a geçen Katalan’lar, 20. yüzyılın başlarına kadar orada tütün ticareti yapar. İstanbul’a geliş tarihleri 1925 civarıdır. Anne tarafı çok eski zamanlardan beri İstanbul Hasköy’de yaşamaktadır. Çocukluğu ve gençliği Moda’da  geçen annesi Jaklin Anavi ile Taksim’de yaşayan babası Nesim Katalan bir toplantıda tanışarak ailelerinin de onayıyla evlenir ve Şişli’ye yerleşir. Birkaç sene sonra da Kodaman Caddesi’ndeki evlerinden Şişli Meydanı’ndaki bir apartman dairesine geçerler. Annesinin babası Haydarpaşalı, annesi ise Hasköylüdür. Babasının ailesi İstanbul Yeşildirek’te tekstil ticareti yapan Katalan Biraderler firmasını kurar. 1998’de vefatına kadar bu işi sürdürür babası. Annesi Notre Dame de Sion, babası ise Saint Benoit liselerinde eğitim alır. Kendisinden 3 yaş küçük kardeşi Metin dünyaya geldikten sonra Şişli Camii’nin solundaki eve taşınırlar.

Çocukluğunda en büyük eğlencesi Şişli Camii’ndeki cenaze törenlerini izlemektir. 1973’te evlenene kadar Şişli’de yaşar. Annesinin ailesi Varlık Vergisi’nden çok etkilenir. Tüm mal varlıkları vergi borcunu ödemek için satılır. Ancak istenen nakit parayı zamanında toparlayamayan dedesi Aşkale’ye sürülür. Moda’daki evleri de haciz riski altındadır. Müslüman komşuları düzenlenen ‘yalancı mezat’la evi satın alarak ailenin sokakta kalmasına mani olur. Dedesi sürgüne gönderildiğinde 43 yaşındaki anneannesi biri 17 diğeri 15 yaşında iki çocuğuyla kalır. Evdeki bütün eşyalar haczedilir. Aşkale’den dönüş ümidi olmayan dedesi bir seneyi doldurmadan çıkan afla geri gelir.

Aile ve akraba çevresinden hiç kimse İsrail’inin kuruluşuyla pek ilgilenmez ve oraya gitmez. Babası tutucu bir aileden gelse de çocukluğunda dini bir eğitim almaz. Dini bayramlarda evlerinde İbranice dualar okunmaktadır. Ancak ailesi katı dini kurallara uymaz. Dini kimliğiyle Şalom Gazetesi’nde çalışırken barışır. Yahudi gelenekleriyle ‘tutucu’ bulduğu babaannesi sayesinde tanışır.

İlkokul eğitimini Şişli Terakki’nin karşısında yer alan sınıf arkadaşları arasında Yahudilerin yanı sıra Müslümanların da olduğu Özel Aydın Okulu’nda alır. 1955’te evlerinde Gökçeadalı bir Rum yardımcıdan iyi derecede Rumca öğrenir. Evlerinde Fransızca, Türkçe, İspanyolca ve Rumca konuşulur. Babaannesi hiç Türkçe bilmezken Moda’da Müslümanlarla ilişki içinde yaşayan anneannesi kırık bir üslupla konuşur.

O da anneannesi ve annesi gibi Dame de Sion mezunudur. Alanında başarılı öğretmenlerden iyi bir eğitim alır. 27 Mayıs öncesinde ilkokul öğrencisidir. Okulda, Menderes karşıtlarının haklı oldukları yönünde telkinler yapılmaktadır.

Anneannesi Moda’da, Koço’ya bakan Bostan sokakta oturmaktadır. Sokağın tamamen boş olması sebebiyle çocukların rahatça oynamaları mümkündür. Kardeşi ve kuzenleriyle arkadaşlık eder. Anneannesi komşularıyla Rumca konuşmaktadır. Liz Behmoaras’ta onların çocuklarıyla arkadaşlık eder. Piyano dersleri veren anneannesinin evinin karşısında Sarıca ailesinin kullandığı Arif Paşa Köşkü vardır. Sarıca ailesi Varlık Vergisi döneminde ailesine çok yardım eder.

Babası 1950’li yılların ortalarında bir otomobil alır. Küçük yaşlardan itibaren babasının yanına oturup araba kullanmayı öğrenir. Annesinin teşvikiyle erken yaşlarda okuma kültürü edinir. Yazı yazmaya da yine annesinin ailesi teşvik eder. Müzik, hayvan ve kitap sevgisini ailesinden alır. Evlerinde her zaman kütüphane olmuştur.

Belli bir saatte dönmek şartıyla erkek arkadaşlarıyla dışarı çıkar. Liseden mezun olduğunda 68 olayları sebebiyle tedirgin bir ortam vardır. Üniversiteye devam etmek istemez. Ailesinden eğitimine devam etmesi yönünde özel bir teşvik almaz. Lise’den sonra çevirmenlik yapmaya başlar. Yabancı dil dersleri verir. Yazı hayatına ise çevirilerle girer. 1973 yılında ilk evliliğini yapar. Yeminli çevirmenlik ve kitap çevirileri yapar. 10 yıl kadar Şalom Gazetesi için çevirmenlik yapar. Sonraki yıllarda Cumhuriyet, Yeni Yüzyıl gazetelerinde çalışır. Kitap yazmaya söyleşi ve biyografi ile başlar. Dünya edebiyatıyla okulda tanışır. Büyükannesinin dünyanın her yerinden mektup arkadaşları vardır. Onun kanalıyla dünyayla temas kurmaya başlar. 23 yaşında evlendiği için kendisine evde kalmış gözüyle bakılır. 21 yaşından sonra bebek sahibi olanlar yaşlı anne kabul edilir. Çok kısa süren ilk evliliğinde Nişantaşı’nda yaşar. İkinci evliliğinde ise yaşamak için daha kozmopolit olan Göztepe’yi tercih eder. 20 yıl kadar Göztepe’de yaşadıktan sonra Kuzguncuk’taki yalıya taşınırlar. Çocuklarını da özellikle karma bir devlet okuluna gönderir. 1976 yılında evlendiği ikinci eşinin annesi Ukraynalı bir Aşkenaz’dır. Jak ve Eytan isimli iki oğlu olur. Geleneklere bağlı olarak Jak’a büyükbabasının ismi verilir. Hayatında T.C ve Yahudi kimliği öne çıkar. Dünyaya daha açık yaşayan çocuklarında bu kimlikler zayıftır. Londra’da yaşayan oğlu bir Çinliyle evlidir. Yahudilik aidiyetine çok önem vermeyen ailesi gibi kendisi de çocuklarına özel bir kimlik bilinci vermez. Hayatı boyunca İstanbul’da yaşamıştır ve İstanbul’dan başka bir yerde yaşamayı düşünmemektedir.

FOTOĞRAFLAR

VİDEOLAR

SÖZLÜ TARİH ARAŞTIRMALARI

Veritabanı

Sözlü Tarih Araştırmaları Veritabanı'nın yer alan tüm kategoriler için arama yapabilirsiniz.

D-SPACE

Sözlü Tarih arama veritabanı D-SPACE altyapısını kullanmaktadır.